Annie Fjallsá, Alex Ocampo og Annika Maisonsdóttir Mellemgaard eru trý av teimum tíggju fakfólkunum, sum manna Næmingatænastuna á Glasi, sum við sínum 1.700 næmingum fevnir um gymnasialar miðnámsútbúgvingar og yrkisnám, umframt einstakar framhaldsútbúgvingar.

– Útbúgvingarstovnar hava eina týðandi ábyrgd av at menna umhvørvi, sum stuðla undir at tað skal eydnast hjá næmingunum at fáa eina góða útbúgving og eitt gott lív, sigur Annie Fjallsá, stjóri í Næmingatænastuni.

Alex Ocampo er samdur við hesi útsøgn og leggur afturat, at starvsfólk í skúlunum kunnu ávirka námsfrøðiligu úrslitini við at seta í verk útbúgvingar, sum fevna um intellektuell og ikki-intellektuell viðurskifti, so sum sálarliga og kensluliga tilbúgving, motivatión og hugburð til læring.

Fráfallið millum næmingar á Glasi liggur í løtuni um 6,7%, grundað á broytingar í talinum av innskrivaðum næmingum millum september og apríl. Seinastu fimm árini hevur fráfallið verið millum 5% og 7%, undantikið lestrarárið 2022-2023, sum vísti ein munandi vøkstur.

– Hóast orsøkirnar til hetta frávik framvegis bert eru ímyndandi, so er sannlíkt, at stovnsbroytingar, sum vórðu settar í verk tað árið, gjørdu sítt til økingina í fráfallinum. Henda eygleiðing undirstrikar ávirkanina, sum stovnslig viðurskifti hava á støðufesti hjá næmingunum, eru Annie og Alex samd um.

Á Glasi er henda fatan júst orsøkin til at Næmingatænastan varð sett á stovn.

– Vit veita umfatandi stuðul við vegleiðarum, lestrarserfrøðingum og sálarfrøðingum. Okkara fakfólk hava tætt samband við tey lesandi og bjóða hjálp, sum er skraddaraseymað til bæði námsfrøðiligan og persónligan tørv. Í hesum tilboðnum er tað serliga vegleiðarin, sum hevur ein avgerandi leiklut í at forða fyri fráfalli, og tekur á seg leiklutin sum høvuðskontaktfólk hjá næmingum, sum ynskja og søkja stuðul.

Norðurlendska modellið mótvegis tí amerikanska

Eitt avgerandi skifti í útbúgvingargongdini hjá norðurlendskum lesandi hendir beint eftir, at 9. ella 10. fólkaskúlaflokkurin er liðugur. Tá tey ungu eru umleið 17 ára gomul, skulu tey taka støðu til, um tey vilja fara undir hægri útbúgving. Velja tey at halda fram at lesa, mugu tey velja ein miðnámsskúla, sum er í samsvari við teirra ambitiónir um framhaldsútbúgving ella starv. Í mun til USA, har útbúgvingarskyldan røkkur til 18 ára aldur og fevnir um gymnasialar miðnámsútbúgvingar, krevja norðurlendskar skipanir bert útbúgving gjøgnum lægri gymnasialt miðnámsstig, og tað ger miðnámsútbúgvingina valfría í Norðurlondum.

Í Næmingatænastuni á Glasi verður greitt teimum lesandi frá, at skiftið úr fólkaskúla til miðnám er ein týðandi menningarsteinur.

– Tað merkir eitt skifti frá tí kenda umhvørvinum í fólkaskúlanum – eyðkent av kendum javnaldrum, lærarum og gerandisdegi – til ein nýggjan og ofta ókendan karm, har næmingarnir skulu laga seg til nýggjar námsfrøðiligar væntanir, sosialar normar og stovnsbygnað. Gransking hevur í fleiri førum víst, at slík skifti kunnu hava stórar avbjóðingar við sær bæði fyri lesandi og útbúgvingarstovnar, siga Annie og Alex og leggja afturat, at av tí at hægri útbúgving er ein spurningur um persónligt val, verður roknað við, at lesandi taka upplýstar avgerðir, út frá teimum útbúgvingum, sum eru tøkar.

– Men hóast atgongd til kunning, so steðga nakrir næmingar við skúlagongdini, meðan aðrir halda fram. Hetta reisir spurningin: er fráfall fyrst og fremst úrslit av illa upplýstum ella óhóskandi valum?

Hvat førir til fráfall?

Hugtakið fráfall vísir í hesum høpi til ein lesandi, sum endaliga gevst í einum útbúgvingarstovni. Avgerðin hjá einum næmingi um at halda fram ella at gevast, er tætt knýtt at hansara ella hennara førleikum at integrera lestrarlívið við sín persónliga samleika sum heild. Um slík integratión ikki fæst, førir tað ofta til afturtøku og endaligt fráfall, upplýsa umboðini fyri Næmingatænastuna, og vísa á fleiri avbjóðingar, sum næmingurin hevur.

– Lestrargrundað integratión vísir til fatanina hjá einum næmingi av sínum útbúgvingarligu avrikum, sum vanliga verða mett við karakterum. Ein næmingur, sum upplivir seg sjálvan sum undir miðal, kann uppliva minkaða motivatión og økt sannlíkindi fyri at gevast. Men stovnsligi samanhangurin hevur eisini ein týðandi leiklut í at mynda upplivingar og úrslit hjá næmingunum. Til dømis kann ein føroyskur lesandi, sum umhugsar at taka eina miðnámsútbúgving, í fyrsta umfari líta á persónligar eginleikar – so sum áður framd útbúgvingarlig avrik og á egið ágrýtni – til at taka avgerð. Tá ið tey eru innskrivað, gerst sosiala og útbúgvingarliga umhvørvið á stovninum ein avgerandi faktorur, so at tey varðveita síni evni og hug at luttaka.

Leikluturin hjá vegleiðaranum

Tá ein næmingur hevur tørv á námsfrøðiligum stuðli, verður heitt á hann um at seta seg í samband við tann tilnevnda vegleiðaran, sum hevur ábyrgdina av at gera tað lættari at fáa atgongd til hóskandi tilfar og tryggja, at næmingurin fær neyðugu hjálpina.

– Í hesum starvi hevur vegleiðarin ein avgerandi leiklut í at minka um vandan fyri, at næmingarnir gevast í skúlanum og stuðla væleydnaðari námsfrøðiligari integratión, sigur Annie Maisonsdóttir Mellemgaard og greiðir frá, at vegleiðarin altíð virkar sum fremsta atgongdarpunktið til stuðulstænastur og virkar sum eitt avgerandi samband millum tann einstaka næmingin og ta breiðu námsfrøðiligu stuðulsskipanina.

Fulltíðar- og parttíðarlesandi

Annika upplýsir, at fráboðaða fráfallið á 6,7% á Glasir einans byggir á broytingar í talinum av fulltíðarlesandi, og tekur ikki hædd fyri lesandi, sum skifta til parttíðarlestur.

– Tá næmingarnir umhugsa at taka seg úr skúlanum, seta ráðgevarnir hjá Glasir inn fyri at stuðla teimum í at taka meira upplýstar avgerðir. Hesi inntriv kunnu ofta fáa lesandi at velja parttíðarinnskriving í staðin fyri at gevast heilt í skúlanum, og geva eitt smidligari alternativ, sum eisini ger, at framhaldandi útbúgving kann takast, samstundis sum persónligar ella útbúgvingarligar avbjóðingar verða loystar. Tá lesandi so minka um lestrarbyrðuna og tekna seg til eitt avmarkað tal av skeiðum, verða nøvn teirra strikað av listanum yvir fulltíðarlesandi, sum kann hava við sær, at tey verða skeivt flokkað sum fráfallin. Í veruleikanum eru hesir næmingar framvegis innskrivaðir á Glasir í einari øðrvísi støðu, sum vísir, at veruliga talið av næmingum, sum fullkomiliga hava steðgað útbúgvingini, sannlíkt er lægri enn fráboðað, sigur Annika.

Fráfallstølini, sum eru fráboðað, eru fyri gymnasialar miðnámsútbúgvingar, men eru tey somu fyri yrkisútbúgvingarnar.

– Í inniverandi lestrarári fevndu tilsamans 62 næmingar um fráboðaða fráfallið, sum var 6,7%. Av hesum 62 næmingunum valdu 45 at skifta til parttíðarlestur í samráð við sínar ráðgevar. Veruliga talið av næmingum, sum hava tikið seg úr skúlanum tilsamans, er sostatt einans 17, sum í roynd og veru vísir eitt fráfall uppá einans 1,8%, roknar Annika út.

Við hesum tølum spyrja tey trý umboðini fyri Glasir, um eitt fráfall uppá 6,7% er eitt tekin um, at tað hevur eydnast stovnsliga at fáa bøtt um hesi viðurskifti, ið hava við fráfall millum næmingar at gera?

– Hóast talið er lutfalsliga lágt, so bendir á, at tað framvegis er rúm fyri at gera ábøtur, siga ráðgevarnir og koma til ta niðurstøðu, at framhaldandi íløgur í vegleiðing og stuðulstænastur til lesandi eru alneyðugar, so at fráfallið gerst enn minni og úrslitini hjá næmingunum kunnu gerast betri.

Mynd:

Annie Fjallsá, stjóri fyri Næmingatænastuni á Glasi, Annika Maisonsdóttir Mellemgaard, vegleiðari, og Alex Ocampo, vegleiðari og lærari, frá Næmingatænastuni á Glasir, sum við 1700 næmingum er størsta stað fyri ungdómsútbúgvingar í Føroyum. Mynd: Birgir Kruse

Føroyskað hevur John Dalsgarð

Henda grein, sum Birgir Kruse hevur skrivað, er upprunaliga skrivað á donskum og útgivin á heimasíðuni hjá NLL (Norðurlendskt netverk fyri lívlanga læring), og kann lesast her.